acatàre , vrb: agatae,
agatai,
agatare,
aghetai Definizione
bíere, imbènnere, atobiare o àere calecuna cosa, mescamente su chi unu est cricandho (es. cosa pérdia) e fintzes arrennèscere a fàere una cosa; istare o èssere, nau mescamente in su sensu de s'esisténtzia, de sa salude; provare, nau ponendho sa marrania a unu
Sinonimi e contrari
coberai,
imbènnere,
incontrare,
iscròiri
/
esístere,
èssere
/
proare
| ctr.
pèldere,
stramancai
Modi di dire
csn:
agatai sabbata po su pei suu = (nadu in suspu) agatare su (dannu, pessone de pore) chi si meritat; agataisí faltau = atrogare sa curpa; agataisí in bonu = istare bene de saludu
Frasi
a fortza de chircare s'agatat donzi cosa ◊ si no abbàidas bene no agatas nudha ◊ apu agatau sa cosa chi emu pérdiu ◊ sa richesa poética sarda dha podeus aghetai me in ocasioni de is festas (J.Murgia)◊ apo agatadu cosa barata a comporare ◊ in cussus tempus no si aghetànt is giornalis ◊ mamma teniat sa cosa remonida in unu costoidorzu chi no amus mai acatadu ◊ una pobidha in dí de oi no est fàtzili a dh'aghetai! ◊◊ deo mi agato cun donzi limbazu, nuoresu, campidanesu o àteru
2.
bae e chilca cantos annos si agatat, custu letu: si no m'imbàglio fit de nonnumannu meu ◊ tantas cosas si agatant in su mundhu bellas pro medas e malas pro tantos! ◊ si a tandho si agatat, già est forte che giurru, e no morit de fàdigu…◊ e babbai Micheli ancora si agatat? ◊ annada mala de olia, ocannu: no si ndhe agatat! ◊ sa Sardínnia si agatat in su Mediterràneu ◊ inue ti agatas? ancora emigradu che ses? ◊ mancu a cómporu si ndhe agatat, ocannu, de olia de cufetu ◊ si ajaju no si fuit mortu si fuit agatadu!
3.
e poi candho finis sas cumbatas già mi as a narrer comente ti agatas! (Cugurra)
4.
e no l'agatas a fàghere gai, chi ti pago!…◊ e no l'agatas a iscúdere cussa criadura, chi faghes sos contos cun megus!
Cognomi e Proverbi
prb:
chini circat agatat
Etimo
ltn.
*adcaptare
Traduzioni
Francese
trouver,
rencontrer,
se trouver
Inglese
to find,
to exist
Spagnolo
encontrar,
existir
Italiano
trovare,
scovare,
esìstere
Tedesco
finden,
es gibt,
liegen (geog.).
afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definizione
prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha
Sinonimi e contrari
afantare,
amicare,
amicitziare,
ammestadai
Frasi
chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivre en concubinage
Inglese
to find a mistress
Spagnolo
tener amante
Italiano
avére o farsi l'amante
Tedesco
einen Liebhaber haben.
amicàre , vrb rfl: amigai,
amigare Definizione
fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada
Sinonimi e contrari
afancedhae,
afantare,
amicitziare,
ammestadai
Frasi
pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos
Etimo
ctl., spn.
amigar(se)
Traduzioni
Francese
vivre en concubinage
Inglese
to find a mistress
Spagnolo
tener un amante
Italiano
farsi l'amante,
la concubina
Tedesco
einen Liebhaber haben.
bruscàre , vrb: buscai,
buscare Definizione
andhare in crica de calecuna cosa, ma fintzes agatare calecuna cosa, arregòllere, acabidare; atzitzandho is canes si narat in su sensu de aciapare, cassare
Sinonimi e contrari
arribbuscai,
buscaciare,
buschedhare,
chilcare,
coberai,
cruscuzare
/
acatare,
cassai,
tènnere
Frasi
su títulu de su líbberu pariat chi bi aiat pótidu bruscare calchi algumentu ◊ su retratu de mamma l'aia bruscadu in sa credentza ◊ su cane ti buscat e ti agatat ue sisiat chi t'imbuses ◊ busca in totu sos chizolos de domo tua una pupiedha e si l'agatas remónila! ◊ andhant buschendhe s'àrvure bona pro bi fàghere linna
2.
su pejus fit a buscare su sèmene, ca serbiat pro manicare ◊ miràdelu in suore totu isfatu pro buscare su pane netzessàriu! ◊ gei circas, ma gei buscas puru! ◊ custa cosa l'apo chircada totue ma no ndhe apo buscadu ◊ dinari meda azis buscadu pro sa festa?
3.
lah, Murrixedhu, acracadhu! buscamidhu!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
chercher,
procurer,
trouver
Inglese
to look for,
to find,
to procure
Spagnolo
buscar
Italiano
cercare,
procacciare,
trovare,
scovare
Tedesco
suchen,
besorgen,
finden.
coberài , vrb: coberare,
coborai,
cobrare,
corbai,
crobare,
cropare 2,
cuberai,
cuberare,
cuberari,
cuperare,
cuverare Definizione
cricare, agatare e arregòllere calecuna cosa chi serbit, fintzes fàere pagare unu dépidu
Sinonimi e contrari
abbogiare,
acatare,
acurumai,
aprovistare,
arragolli,
bruscare,
chilcare,
imbènnere,
pelcutzare
/
sdurri
Modi di dire
csn:
corbai su dinai, s'ora, su tempus, sa cosa, avocados; crobare zente = fàghere zente, chircare zente pro àere azudu in ora de bisonzu mannu; crobare ànimu, corazu (o crobare de ànimu, de corazu)= agatai, tènniri sa fortza, su coràgiu; crobare fama = parai fama; cuperau (nadu de criadura) = pipiu isbandonau de sa mama, lassau a chini dhu bolit pigai, agatau e arregortu
Frasi
comenti at a ai fatu a coberai totu cussu dinai! ◊ chi agiuet a su fatore a crobare prontamente missu o àtera zente (F.I.Mannu)◊ is pagus postus in Sardigna funt coberaus cun ispintas políticas ◊ candho, zente mia, as a crobare asséliu?! (A.Canalis)◊ canno cantat mannai deo cobero totu is allegas ◊ a gràscia chi lu avio cuverau cussu pacu de cosa chi giuchio! ◊ a su càntaru assortint is fémminas cun is brocas po coborai s'abba de bufai
2.
at già crobadu su sonnu chi fit perdendhe ◊ pregaus a Deus po chi si agiudit a coberai is grandus valoris de sa vida ◊ mira, santutza de oro, apo pérdidu su coro: no lu apas crobadu tue? (Grolle)
3.
s'assessori mi at donau apuntamentu, ma no si est fatu coberai ◊ mi addulcat su coro s'ammentu, ma no ti tia chèrrere prus crobare ◊ a babbu miu dh'apu a cuberai in domu? ◊ at cicau acantu fuat s'iscusórgiu e dhui at cuberau cinixu ◊ su ciuérgiu e s’ílixi si cuberant in atrus logus puru, ma su sardu dhu manixaus nosu feti!
4.
ant chircadu s'àidu e crobadu de si ndhe essire
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
procurer,
trouver
Inglese
to find,
to get
Spagnolo
encontrar,
cobrar
Italiano
procurare,
procacciare,
esígere
Tedesco
besorgen,
fordern.
tzapàre 1 , vrb: aciapai* Definizione
agatare cosa comente podet capitare o fintzes cricandho apostadamente, fintzes cassare
Sinonimi e contrari
acatare,
aciocai,
cassai,
furai,
segudare,
tènnere
/
abbrancai,
acafai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
collire
Frasi
nos semus tzapaos chin d-una gama manna ◊ tzapadu mi dh'as su chi no narat fàulas!…◊ as sizidu cussa veridade ma chene la tzapare
2.
ebbenemindhe ca ndhe cullies de bellu dinare si ndhe tzapaes meda e la bendhies, sa cosa!
3.
s'àbbile falat a tzapare carchi pudha o carchi anzone
Traduzioni
Francese
surprendre
Inglese
to find,
to catch
Spagnolo
encontrar,
sorprender
Italiano
trovare,
sorprèndere
Tedesco
finden,
ertappen.